Ustav Republike Srbije garantuje pravo na slobodno i nezavisno informisanje svih njenih građana, bez obzira na etničku pripadnost - u teoriji.
U praksi, pak, primetno je da su prisutni dezinformisanje i cenzura tokom izbornih kampanja i to kao svakodnevna pojava u svim prorežimskim medijima u Srbiji - bez obzira na etničku pripadnost.
Teoretičari i medijski stručnjaci uočavaju i nemogućnost opozicionih političara da gostuju na javnim servisima, zatvoren medijski prostor i monopol nad frekvencijama nacionalnih televizija kao još neke od problema koji more javna glasila.
Ipak, situacija u mađarskoj nacionalnoj manjini je specifična. Informisanje nacionalnih manjina pravo je propisano zakonom koje iako uporedivo sa zakonom koji se tiče srpskog, većinskog stanovništva podrazumeva i neke dodatne aspekte kao i poseban deo budžeta Republike Srbije.
Foto: Vikipedija
Javni servis Radio-televizije Vojvodine, Magyar Szó (Mađarska reč) i Pannon RTV (Panon televizija) vodeći su mediji posvećeni izveštavanju o pitanjima mađarske zajednice. Ovi mediji najvećim delom finansiraju se iz državnog budžeta. I iako, ponovo, u teoriji, to zvuči kao princip koji omogućava slobodno novinarstvo, u praksi, ponovo, ispostavlja se da nije tako.
"Kada počne izborna kampanja u Subotici, tada nije samo u pitanju dezinformisanje već i potpuno ignorisanje svih drugih stranaka i dešavanja u medijima“, navodi urednica lokalnog medija Magločistač, Mirana Dmitrović.
Radi konteksta, Subotica je drugi najveći grad u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini i nacionalna manjina Mađara čini 26% stanovništva, prema popisu iz 2022. godine, što Suboticu čini kulturnim, obrazovnim i političkim centrom Mađara u Vojvodini.
Kao aktivna zajednica u političkom procesu Srbije, a pre svega Vojvodine, mađarska nacionalna manjina igra ključnu ulogu u formiranju izvršne vlasti na lokalnom, pokrajinskom a potom i na državnom nivou.
I iako i Ustav i zakoni definišu pluralizam kao neophdodan i u manjinskim zajednicima, kako na političkom tako i na medijskom planu, politika uređivanja ovih medija u skladu je sa uređivačkom politikom nacionalnih medija u Srbiji – pristrasno izveštavanje u korist vladajuće stranke.
Foto: Jovan Pajić
Savez vojvođanskih Mađara (SVM) vladajuća je stranka mađarske manjine u Vojvodini i najveći koalicioni partner Srpske napredne stranke (SNS), s kojom ima apsolutnu većinu u Skupštini Vojvodine.
Na lokalnim izborima održanim u proleće 2024. godine, SVM je osvojio 29% glasova u Subotici, što ukazuje na to da je većina birača ove nacionalne manjine podržala ovu stranku.
"Cilj Saveza vojvođanskih Mađara je samo da budu uz vlast. Ne dele oni nikakve ideološke principe sa vlašću; nisu ni levo ni desno, već se predstavljaju isključivo kao zastupnici interesa svih Mađara. Kako im kažu iz Budimpešte da glasaju, tako i urade“, rekao je Norbert Molnar, mladi politički aktivista i član Demokratske stranke Srbije.
Trenutno ne postoji nijedna opoziciona politička opcija za mađarsku nacionalnu manjinu koja ima pristup medijima usmerenim prema njihovoj zajednici. Prema istraživanju koje je sproveo Magločistač, u opštinama oko Subotice - Kanjiža, Senta, Ada i Bačka Topola, gde je većinsko stanovništvo mađarsko, postoji problem integracije s ostatkom društva.
Istraživanje dodaje - to je posledica nižeg nivoa obrazovanja, nepoznavanja srpskog jezika, rigidnih društvenih normi i informisanja isključivo putem mađarskih nacionalnih medija.
Prema još jednoj studiji iz ove godine, sprovedenoj među 160 srednjoškolaca mađarske i 160 srednjoškolaca srpske nacionalnosti, roditelji mađarskih učenika češće su imali samo osnovni stepen obrazovanja ili zanat.
Problem dodatno otežava nedostatak informisanja o lokalnim problemima, dodaje Norbert.
"Mnogi se ovde informišu samo preko televizija iz Mađarske i to je jedino što im je dostupno“, objašnjava o ovom temi.
Simbioza SVM-a i SNS-a vidljiva je i u medijskom izveštavanju.
Prema istraživanju koje je Odjek sproveo, tokom studentskih protesta ove godine, izjave predsednika SVM-a Balinta Pastora gotovo su identične izjavama predsednice Vlade Srbije Ane Brnabić.
U nekoliko navrata, oboje su koristili istovetne fraze i opaske iako su njihova gostovanja bila u različitim terminima, odgovarali su na različita pitanja i bavili se različitim gradovima. Oboje su tokom gostovanja na nacionalnim televizijama optuživali studente za "ispolitizovanost od strane opozicije“ i "izazivanje nasilja“ i to su bile primarne opaske koje je Odjek uočio prilikom analize.
Foto: Jovan Pajić
Uprkos svemu, mladi u Subotici odstupaju od šablona informisanja starijih sugrađana.
Radionica na temu dezinformisanja i medijske pismenosti, održana s učenicima i studentima iz Subotice, pokazala je da mladi imaju stavove slične vršnjacima iz Novog Sada.
Pored toga, šire istraživanje koje je Odjek sproveo, pokazuje da su u nekoj meri mladi iz Subotice skloni da se bolje informišu od kolega iz ostalih gradova iz Autonomne Pokrajine Vojvodine. Naime, istraživanje koje je Odjek sproveo o informisanosti mladih pokazuje da među svim gradovima u Vojvodini, mladi iz Subotice najviše poverenja ukazuju lokalnim medijima. Naravno, uzorak iz Subotice je znatno manji nego uzorak iz Novog Sada ali na ograničenom uzorku, pokazuje se da mladi pokazuju viši stepen poverenja u lokalne novinare nego kolege iz ostalih gradova gde novosadski Univerzitet ima fakultete.
Na predavanju koje je održala urednica medija zajednice Magločistač, Mirana Dmitrović, učesnici su imali priliku da se upoznaju sa stvaranjem informativnog sadržaja u javnom interesu i izazovima nezavisnih lokalnih medija.
"Teško je ljudima objasniti da nismo opozicioni, već nezavisni medij. To je velika razlika“, dodala je Dmitrović. Ali tvrdi da misli da mladi sve bolje to razumeju.
Ako je Mirana u pravu, ostaje samo pitanje - kako će ovo bolje razumevanje uticati na budućnost medija na lokalu?
Rad je nastao u okviru šireg Odjekovog projekta koji služi da pomogne i ohrabri lokalno i omladinsko izveštavanje te da Odjek proširi na sve fakultete i gradove novosadskog Univerziteta.
Projekat kofinansira američki Departman za obrazovna i kulturna pitanja (U.S. Department of State's Bureau of Educational and Cultural Affairs) pomoću Meridijan centra (Meridian International Center). Za sadržinu teksta odgovara isključivo redakcija Odjeka.
Nema komentara