Svetorodna dinastija Nemanjića, koja je stolovala srednjovekovnom Srbijom dva veka, dala je veći doprinos srpskoj državi i narodu od bilo koje druge dinastije kroz celu njenu istoriju.
foto: Stefan Nemanja (sv. Simeon) politika.rs
Nemanjići su vladali srpskim zemljama neprekidno u periodu od 1168. do 1371. godine, a dinastija je imala dve linije – jedna potiče od starijeg Nemanjinog sina Vukana, a druga, kraljevska, potiče od srednjeg Nemanjinog sina Stefana Prvovenčanog, dok Nemanjin sin Rastko nije imao potomke. Rodonačelnik dinastije je veliki raški župan Stefan Nemanja, sin kneza Zavide. U osam naraštaja Nemanjića, koliko ih je bilo po muškoj liniji, kao svetitelje slavimo njih devetnaest, a i više od ovog broja, imajući u vidu i ženske potomke.
Ono što odlikuje ove velike srpske vladare i po čemu se ova dinastija u narodu naziva „svetorodnom“ je svakako veliki broj zadužbina, svaki od njih je za sobom ostavljao svoje crkve i manastire kako bi iskupio svoju dušu i pokazao svoju veličinu.
Stefan Nemanja se smatra jednim od najznačajnijih srpskih vladara zajedno sa sinom Savom, jednim od utemeljivača Srpske pravoslavne crkve. Na vlast je došao u periodu između 1166. i 1168. zbacivši svog starijeg brata Tihomira i, u isto vreme, vrhovnu vlast Vizantije. Posle neuspešne antivizantijske koalicije nije mu preostalo ništa drugo nego da se pokori vizantijskom caru Manojlu I Komninu i da ga prizna za svog suverena.
Nakon njegove smrti, 1180. godine, Nemanja je uspeo da osamostali srpsku državu proširivši svoju vlast na Kosovo, Zetu, Zahumlje, Travuniju i Neretvljansku oblast, bez Bosne. Odbacivši latinsku crkvu, u kojoj je najpre kršten, Nemanja u zrelom dobu prelazi u pravoslavlje i postaje njegov dosledni sledbenik, braneći ga od svake jeresi, posebno bogumilske. Za vreme njegove vladavine pojavljuje se autentični srpski stil u sakralnoj arhitekturi, poznatiji kao Raški stil. Za početak tog stila se uzima Nemanjino podizanje Đurđevih stupova kod Novog Pazara, a pored ovog zdanja on je podigao i obnovio veliki broj crkava i manastira među kojima su svakako najvažniji Studenica i Hilandar (koji je obnovio iz temelja zajedno sa sinom Rastkom 1198. godine).
Predavši u starosti presto sinu Stefanu (1196.godine), Nemanja se zamonašuje u Studenici pod imenom Simeon, a odatle nakon dve godine prelazi u Svetu Goru (manastir Vatoped). Umire 1199. godine u Hilandaru, a njegove mošti sin Sava prenosi u manastir Studenicu 1208. godine, gde se i danas nalaze. Nemanja se kao svetitelj praznuje kao prepodobni Simeon Mirotočivi 26. februara, a u manastiru Hilandaru, praznuje se i 5. decembra (po novom kalendaru).
foto: Rastko Nemanjić (sv. Sava) wikimedia.org
Najmlađi Nemanjin sin Rastko, potonji sveti Sava, osnivač je lečilišta, ustrojitelj manastirskog žića i zakonopravila za bratiju, ustanovitelj škola i pokretač književnog preporoda kod nas. Jednom rečju, prvo je ime naše kulture za dugi niz vekova. Kao mladić dobio je od oca Zahumlje na upravu, ali on je ubrzo pobegao na Svetu Goru i zamonašio se u ruskom manastiru Svetog Pantelejmona, gde je i dobio ime Sava.
Godine 1219. je od Vaseljenske patrijaršije u Nikeji izborio autokefalnost srpske crkve sa statusom samostalne arhiepiskopije, postavši prvi srpski arhiepiskop. Nikako se ne sme zanemariti i zapostaviti njegova politička, dipolomatska i državnička uloga koju je nezamenjivo mudro odigrao, doprinevši zasnivanju uspona srpske srednjovekovne države. Godine 1233. na mestu arhiepiskopa zamenio ga je njegov učenik Arsenije. Mnogo je putovao, više puta u Palestinu, a po povratku sa jednog hodočašća u Svetu zemlju 1236. godine zatekla ga je smrt u tadašnjoj bugarskoj prestonici Velikom Trnovu.
U crkvi je glavni spomen svetog Save 27. januar, čime se čuva spomen na spaljivanje moštiju ovog svetitelja 1594. godine na Vračaru (Sinan-paša) i 19. maj kada se svetkuje prenos moštiju sv. Save iz Bugarske u Srbiju, obavljen 1337. godine. Na predlog Atanasija Nikolića, rektora Liceja u Kragujevcu, Sveti Sava je postao školska slava odlukom Sovjeta knjažestva serbskog 2. januara 1840. godine i iste godine proslavljen je u Kragujevcu i Beogradu.
Savin kult je u narodu bio i ostao veoma jak, pa se tako na mestu gde se veruje da je Sinan-paša spalio njegove mošti, danas nalazi Hram Svetog Save. Njegova najznačajnija pisana dela su: „Karejski tipik“, „Žitije Svetog Simeona“, „Hilandarski tipik“, „Studenički tipik“ i „Zakonopravilo“ (Nomokanon ili Krmčija). Manastir Hilandar na Svetoj gori Atonskoj, jedan od najznačajnijih središta srpske kulture i duhovnosti, obnovili su 1198. godine sveti Sava i njegov otac Simeon.
Stefan Nemanjić, nazvan Prvovenčani, bio je naslednik Nemanjin i vladao je u periodu od 1196. do 1228. godine, s tim da je od 1217. godine nosio titulu kralja. Bio je drugi sin Stefana i Ane, samim tim je nasledio presto mimo prava primogeniture, pa je već na početku svoje vladavine morao da se suprotstavi svom starijem bratu Vukanu, vladaru Zete, koji je tvrdio da njemu pripada presto i titula velikog župana. Građanski rat između braće je trajao tako sve do 1204. godine, tada su se izmirili i Stefan je nastavio da vlada kao veliki župan, a Vukan kao zetski kralj.
foto: Manastir Studenica (manastirisrbije.com)
Glavni uzrok prekida sukoba između braće je svakako osvajanje Carigrada od strane krstaša u njihovom četvrtom pohodu, i jačanje Bugarske koja je tada promenila politiku i počela da osvaja srpske teritorije oko Niša. Svakako najvažnija godina u periodu vladavine Stefana Nemanjića je 1217. kada je uz saglasnost pape krunisan za kralja Srbije. Legat rimskog pape Honorija III je doneo krunu u tadašnju Kneževinu Rašku i Stefan je postao prvi krunisani Nemanjić, zbog čega će kasnije biti upamćen po nazivu Prvovenčani. Na početku svoje vladavine bio je oženjen Evdokijom, sinovicom vizantijskog cara Isaka II Anđela, ali ju je proterao posle pada Carigrada 1204. godine i oženio se Anom Dandolo, unukom moćnog mletačkog dužda Enrika Dandola. Sa njom je imao jednog sina, ujedno i najuspešnijeg od svih njegovih naslednika, Stefana Uroša I.
Stefan je umro 24. septembra 1228. godine (po starom kalendaru), a neposredno pre smrti se zamonašio i uzeo ime Simon. Prvo je bio sahranjen u manastiru Studenici, a kasnije u svojoj najvećoj zadužbini, manastiru Žiči. Njegove mošti su prenošene petnaestak puta, a danas se nalaze u manastiru Studenici, zajedno sa moštima svetog Simeona Mirotočivog i svete Anastasije. Bio je značajan i kao pisac, jer je žanru biografije vladara u srpskoj književnosti dao stil i uzor. Njegovo najznačajnije delo je „Žitije svetog Simeona“. Srpska pravoslavna crkva slavi ga kao sveca.
Nema komentara